تحلیل قصه های پریان ایرانی بر اساس آرای بتلهایم

برونو بتلهایم، روانکاو و روان شناس اتریشی که اصول روان کاوی خود را از مکتب فروید آموخته بود، در معروف ترین اثر خود، کاربردهای افسون، به بررسی قصه های پریان پرداخته است. وی با توجه به رویکردهای روان کاوی فروید این نمونه داستان ها را تحلیل می کند و بر اهمیت قصه در رشد روانی کودک تأکید می ورزد. در این نوشتار برآنیم با توجه به آرای بتلهایم و فروید به تحلیل روان کاوانۀ هفت قصۀ پریان ایرانی بپردازیم. نمونه های مورد مطالعه در این پژوهش هفت قصۀ پریان از چهار مجموعه اند: قصه­ های «احمد صیاد»، «باغ گل زرد»، و «خروسک چینی» از جلد اول قصه ­های ایرانی؛ «آقاحسنک»، و «هفت برادر و یک خواهر» از جلد دوم قصه ­های ایرانی؛ «شاهزاده و آهو» از سومین مجلد آن؛ و «ملک ­محمد و صنم گلعذار» از جامع الحکایات. نتیجۀبررسی نشان می دهد که با توجه به شباهت ساختاری و محتوایی قصه های پریان در سراسر جهان، تحلیل های روان کاوانۀ برونو بتلهایم از قصه های پریان در کتاب کاربردهای افسون قابل تعمیم به قصه های پریان ایرانی نیز هست و اصول خوش ­بینی، لذت در برابر واقعیت، سحر و جادو، جایگزین ­سازی، برون ­افکنی، دگردیسی ، نظم دادن به آشفتگی، دستیابی به یکپارچگی و یگانه کردن طبیعت دوگانه، راه حل تعارض ­های ادیپی، دستیابی به استقلال، خیال­ پردازی و تلاش برای دستیابی به بلوغ کامل در قصه های ایرانی دیده می شود. این مقاله نمونه ای عملی از کاربرد نظریات بتلهایم برای تحلیل روان کاوانۀ قصه های ایرانی است. تحلیل این قصه ها سبب ادراک بالاتری از داستان ها می شود و همچنین در بررسی مراحل رشد کودکان از طریق قصه به کار می آید و زمینه های مطالعات تطبیقی ادبیات را نیز فراهم می آورد.